boek-100-jaar-Heutink

Een eeuw Heutink in het Nederlandse onderwijs.

Voorwoord

Terugkijken op 100 jaar historie is niet eenvoudig. Ieder heeft zijn eigen herinneringen gevormd en daardoor zijn ze per definitie ook goed. Plaatjes, foto’s, ze leggen iets vast. En toch is het dan weer zoeken naar het juiste jaar, de namen van de personen en soms zelfs naar de juiste plek. Een bedrijf dat 100 jaar bestaat verdient een document dat zo goed mogelijk weergeeft hoe het ooit begonnen is en waar het nu staat. Dat hebben we geprobeerd te realiseren met dit boek. De geschreven tekst komt van Han Pape. Een bijzondere schrijver waar we respect voor hebben. Hij heeft op zijn eigen wijze het verhaal van 100 jaar Heutink prachtig weergegeven. De opmaak, het zoekwerk en de bijschriften zijn gedaan door Toine Leuverink en zijn collega’s van marketingbureau Z21 uit Haaksbergen. Ook Toine heeft daarmee zijn handtekening achtergelaten. Wij zijn ontzettend blij met dit boek. Reinier Willem Heutink is 100 jaar geleden met een bedrijfsplan gestart en het bedrijf dat daaruit ontstond is voortgezet door zijn zoon Bertus George Heutink. Wij zijn trots op deze heren. Mede door hun bevlogenheid en het neerzetten van een gedegen en gezond bedrijf, zijn wij in staat geweest dit alles verder voort te zetten. Dat kan niet zonder een groep prachtige mensen om je heen, door alle jaren heen. Wij wensen u veel plezier bij het lezen en bekijken van het boek ‘100 jaar Wijzer’!

Jessica Heutink en Henk Fokke

3

100 jaar wijzer Bekeken en beschreven door Roskam-hoofdredacteur Han Pape te Wierden.

4

Proloog

Een kloek bedrijfspand aan de Nijverheidsstraat 45 te Rijssen. Je kunt er magnetisch naartoe worden getrokken, naar de naam op de gevel: Heutink, met een sierlijke h in rood uitgevoerd. Velen zullen, als ze zich verdiepen in alles wat die naam te zeggen heeft, een belangrijk deel van hun leven aan zich voorbij zien trekken. Hun lerende leven, van henzelf en van hun voor- en nazaten. Heutink bestaat exact honderd jaar en symboliseert een eeuw onderwijs. Een gedenkwaardige eeuw, want in de loop van de afgelopen honderd jaar werd het onderwijs gaandeweg algemeen toegankelijk voor iedereen. Daar heeft Heutink met haar producten een belangrijke rol in gespeeld. Alles wat we hebben opgebouwd aan beschaving, aan moderniteit, aan kunde, kennis en kansen, hebben we te danken aan het onderwijs en educatie. Het heeft zich in zo’n honderd jaar aangepast, telkens weer, aan de tijd en de omstandigheden. Dat proces gaat natuurlijk voort. Je kunt vanuit Heutink naar die ontwikkeling kijken, gewoon bedrijfsmatig, maar je kunt er ook naar kijken vanuit de missie en de historie van het onderwijs hier te lande.

5

Ontstaan

De grondlegger van het bedrijf, Reinier Willem Heutink uit Wierden, werd in 1911 ondernemer. Hij had daarvoor, vanaf 1902, toen hij twaalf jaar was, in Almelo gewerkt voor Hilarius, een nieuwsbladenuitgever die ook kranten en tijdschriften drukte. Voor het boekenvak had Reinier Willem een vurige passie. Het zat gewoon in hem. Hij wilde alle onderdelen van het vak tot in de finesses beheersen. Hij deed er alles voor, lange dagen maakte hij, om zeven uur ’s ochtends weg en ’s avonds tegen acht uur thuis. Hij leerde het vak van de letterzetter. Hij heeft zich naderhand ook bekwaamd in druktechniek en verkoop. Hij wist veel van boeken en bladen, maar was tevens een koene slijter van advertenties. Een mooi product is prima, maar niets waard als je het niet weet te verkopen. Hij kon dat wel, advertenties aan de man brengen. Zo werd de zakenman in hem wakker en begon hij in 1911 een eigen onderneming, met 25 gulden spaargeld. Zuinigheid was zijn parool. Wat je niet uitgeeft, zijn je eerste verdiensten, was zijn adagium van meet af aan. Gekoppeld aan zijn ervaring en talent boekte hij snel succes. De zaak was gevestigd aan de Nijverdalsestraat te Wierden, het woonhuis van zijn ouders. Zijn vader was meubelmaker, zijn moeder verstelster. In zijn bloed zat zowel het ondernemerschap als de zorgzaamheid. Hij verkocht alles wat in druk verscheen: tijdschriften, boeken, vooral bijbels, ze waren gereformeerd bij Heutink, calvinisten, dus dominees en kooplieden. Al snel bleek de verkoop van onderwijsboeken in de grootste behoefte te voorzien. Daar ging hij zich op concentreren, in de breedste zin van het woord. Het was nogal wat toen hij al in 1912 de nieuwe Hervormde School in Den Ham geheel mocht inrichten. Dat wil zeggen dat hij er alles leverde: lesboeken, gelinieerde schriften, inkt en inktpotjes, potloden, borden, leien, krijtjes, pakjes klei, noem maar op.

6

Weet u hoe de klaslokalen er toen uitzagen? Daar zijn nog mooie platen van. De bekende platen voor lessen der natuur, voor aardrijkskunde, geschiedenis en de leesplankjes natuurlijk. De schoolplaten uit de serie ‘Het volle leven’ waren zeer bekend. Aan de hand van die platen werden verhalen verteld en aanschouwelijk gemaakt. En op Christelijke scholen, die overigens pas vanaf 1917 een wettelijke status kregen, natuurlijk ook Bijbelse taferelen. Prachtig moet dat zijn geweest. Vanaf pakweg 1900 tekende Cornelis Jetses schitterende illustraties, onder meer voor methodische boeken van Jan Ligthart en Hendricus Scheepstra. Uit die tijd, het begin van de vorige eeuw, komen ook Ot en Sien. Ze zijn tot op de dag van vandaag een begrip. De schoolbankjes uit die tijd intrigeren tot nu, al was het maar uit gevoelens van nostalgie. In de jaren tussen de beide oorlogen was Heutink al een bekend bedrijf dat in heel Nederland leverde. Reinier Willem stelde al in 1917 een eerste medewerker aan: Johan Prümers. Die zat op kantoor als procuratiehouder, had ook het magazijn onder zijn beheer en was later, tot zijn overlijden in 1960, bedrijfsleider. Hij deed de backoffice, zo zouden we dat nu noemen, zodat Reinier Willem op pad kon.

7

Steunpilaren

Johan Prümers was een vaste waarde in die eerste jaren, een steunpilaar, wat typerend voor Heutink kan worden genoemd, want het bedrijf heeft altijd steunpilaren gehad. De leiding van Heutink liet gedurende de honderd jaar van zijn bestaan zien dat het een neusje heeft voor goede, hardwerkende, betrouwbare en loyale medewerkers. Natuurlijk kwamen er zoons van Reinier Willem in de zaak, zoals dat gaat. Hij had tien kinderen. Harm zat erin, Johan deed ook mee, maar die begonnen later elders in het land voor zichzelf. Reinier runde de boekhandel in Almelo, die Heutink daar vanaf 1926 had aan de Grotestraat-Zuid. De opvolger van Reinier Willem was uiteindelijk Bertus George, het negende van de tien kinderen. Hij heeft het bedrijf groter en groter gemaakt, ook weer met medewerkers die hem accuraat en met overgave terzijde stonden. Bertus had net als zijn vader een speciaal talent voor het aantrekken van ‘goed volk’. Hij haalde zijn broer Reinier weer in de zaak en ging aan de slag als adviseur buitendienst. Na het overlijden van Prümers heeft Klaas van Oosten, die er al jaren werkte, diens plaats min of meer overgenomen, als onmisbare schakel op kantoor. Echt zo’n man die alles wist. Van Oosten lette op de centen, dat is altijd de bedrijfscultuur geweest. Niet met geld smijten, maar wel in de juiste dingen investeren, zoals goede medewerkers. Als je voor Heutink wilde werken, moest je kennis en kunde hebben. En hart voor de zaak. En het kon geen kwaad als je Twents sprak. Dat gold zelfs als een pré. Het land moest worden veroverd, maar de geboortegrond mocht niet worden verloochend. Je hoorde trots te zijn op Heutink én op Twente. Er werd hard gewerkt, alles in dienst van de groei, maar je werd er ook goed voor beloond. In die zin is Heutink altijd een sociaal bedrijf geweest. Er moest groei zijn en kwaliteit worden geleverd. Bertus scoutte zelf mensen.

8

Toen hij in 1960 na vier jaar in de zaak te hebben gewerkt vennoot werd, belde hij zijn dienstmaat Jan Roelofs, want die kende en vertrouwde hij. Roelofs zou meer dan 40 jaar voor Heutink werken. Een mooi verhaal is dat Bertus een keer kennismaakte met iemand bij concurrent Samsom, hij had een hoge dunk van die kerel, vooral op het gebied van het educatieve boek en bovendien sprak de man Twents. Dat was Hans Brand en die heeft hij er meteen van overtuigd dat hij bij Heutink moest komen. Dat was in 1972 en het pakte prima uit. Brand was bijna 40 jaar bij Heutink in dienst en werd zelfs adjunct-directeur. Het credo bleef onveranderd dat je beter en goedkoper moest zijn dan de concurrentie; je moest al die concurrenten kennen om ze af te kunnen troeven en goede mensen moest je inlijven. Zo is ook Jan de Jonge in 1992 binnen gekomen. Een ex-onderwijzer die op een onderwijsbureau werkte. Bertus onderhandelde met hem over levering aan scholen en besloot De Jonge een voorstel te doen. Binnen een dag was De Jonge in dienst van Heutink. De Jonge luidde een nieuwe fase in door totaaloplossingen te ontwikkelen op het gebied van informatie- en communicatietechnologie. Hij werd commercieel directeur en zit er nog. Het zegt genoeg dat velen Heutink trouw bleven. Dat moet met werksfeer te maken hebben. Je hoorde bij de club. Niks personeelslid, medewerker was je, adviseur zelfs, je dééd ertoe en was belangrijk. De nieuwjaarsbijeenkomsten van het bedrijf zijn legendarisch.Drank genoeg, karbonades en gehaktballen bij de vleet. En altijd uitgebreid aandacht voor jubilarissen. Een ondernemingsraad was niet belangrijk, de medewerkersvereniging en het blad Heutemeteut wel. Er werd van alles georganiseerd in de loop van honderd jaar. Er zijn namen genoemd, maar echt iedereen die bij Heutink werkte en werkt is lid van een soort familie. Ieder draagt het zijne of het hare bij en wordt gezien als steunpilaar.

9

Interbellum

We schreven al dat Heutink in de periode tussen de beide wereldoorlogen in de twintigste eeuw overal in het land leverde. Geen wonder dat het pand aan de Nijverdalsestraat al snel te klein bemeten was. In 1923 vond de eerste verhuizing plaats. Eerst naar een pand aan de Markt in Wierden, maar dat was slechts ter overbrugging, want besloten werd tot nieuwbouw aan de Rijssensestraat, waarover straks meer. Er vonden in die periode tussen de wereldoorlogen belangrijke ontwikkelingen plaats in het onderwijs, naar mag worden aangenomen mede door de aanwezigheid van vrouwen: juffrouwen. Voor die tijd heel modern was het onderricht in hygiëne. Er stonden fonteintjes in de klas en de kinderen werd geleerd hoe hun tanden te poetsen. Het ging heel klassikaal in die tijd. Heel overzichtelijk ook, maar ook met allerlei nieuwigheid, zoals opgezette dieren in het lokaal en schaalmodellen van machines. De schoolradio deed zijn intrede en verkeersonderwijs werd gegeven omdat er meer auto’s gingen rijden. En wat dacht u van telefoononderwijs, want bij steeds meer kinderen kwam thuis een telefoon, zo’n bakelieten exemplaar. Het hoofdattribuut in de klas bleef een enorm schoolbord en kaarten waarop de juf of de meester met een aanwijsstok dingen aanwees. De kinderen namen plaats in van die tweezitbanken en het onderwijzend personeel zat achter een grote tafel voor in de klas. De scholen kregen, mede voor al die ‘nieuwigheid’ in het onderwijs, vaak vertegenwoordigers over de vloer. Ook van Reinier Willem Heutink en die gold als een handige en ook betrouwbare verkoper, een man die vlot contacten legde, goede onderwijsmiddelen had en prijstechnisch altijd wat kon regelen. De firma Heutink verspreidde op gezette tijden een soort prijscourant. We zouden dat nu een productcatalogus noemen.

10

Heel vooruitstrevend was dat toen. Heutink liep daarmee landelijk voorop. Net als met het plaatsen van advertenties in de vakbladen. Ook werden in de oorlogsjaren distributiecahiers gemaakt voor de scholen. De kracht van Heutink was bovendien dat het bedrijf alles-in-één kon aanbieden, van de kleurpotloden tot krijtpakketten en van schoolborden en -banken tot complete opbergkasten. Tegenwoordig zou je totaalleverancier zeggen.

11

Opbouw

Heutink liep zoals eerder gezegd altijd in de voorhoede. Tegenwoordig heet dat innovatie: vernieuwen, aansluiten bij de tijd, ontwikkelen en markten zoeken. Heutink heeft altijd mensen gehad die verder keken dan hun neus lang was, die de horizon verkenden in de wetenschap dat er altijd een nieuwe einder zou zijn. Beetje rusteloos, dat waren ze wel bij Heutink, maar ook nieuwsgierig. Het doet denken aan de boekjes die na de Tweede Wereldoorlog in zwang kwamen. Lesboekjes die door Heutink waren gemaakt met het oog op de toekomst. Boekjes met mooie titels, zoals ‘Ik verken mijn wereld’. En wat te denken van een titel als ‘Van huis tot horizon’, ook al met fraaie illustraties. Heutink bedacht ze, verkocht ze en bouwde het assortiment uit. Niet alleen regeren is vooruitzien, onderwijzen ook. De bestellijsten uit de jaren vijftig en zestig spreken wat dat betreft – letterlijk– boekdelen. Op zo’n lijst stond dan bijvoorbeeld ‘cahier 80 grams prima houtvrij goed beschrijfbaar papier’. Bij massa-afname kreeg een school interessante korting. En dus werden er vaak totaalpakketten afgenomen. Schrijfmachines en schoonmaakartikelen, voor de leerlingen tafeltjes van kunstharsplaat en stoeltjes van beukenmultiplex met kruispoot. En ‘gelinieerd papier met voorlijn en vloei’. Prachtig toch? Na verloop der tijd kreeg je ook hele series onder het motto ‘analyse en synthese’ met onder meer legpuzzels logisch rangschikken en kleur- en vormwaarneming. Heutink presenteerde zich bij de scholen als een bedrijf dat overleg met de klanten wilde, niets opdrong en toch graag wilde verkopen. Heutink verspreidde in de jaren 60 en 70 boekjes ‘Schoolinstallatie, een vorm van samenspel’ en gaf daarmee aan, dat beide partijen tevreden moesten zijn als een deal was gemaakt. Logisch, ook bedrijfsmatig, want dan mocht je de volgende keer wéér leveren. Ook voor de creatieve vakken heeft

12

Heutink altijd aangename aanbiedingen gehad. Heutink hield dat goed bij, bood telkens noviteiten aan en toonde ook belangstelling voor andere zaken. Zo gaat over de jonge Bertus het verhaal, dat na het sluiten van een deal hij tijd nam voor discussies over de zaken des levens. Dan ging het over voetbal, politiek en geestelijke waarden in het leven. Hij moet eens gezegd hebben dat hij zelf goed onderwijs had gehad, op de Gereformeerde School in Wierden en het Christelijk Lyceum in Almelo en dat hij graag nog meer zou hebben gestudeerd; een universitaire studie, zoals bijvoorbeeld theologie. Daar sprak hij dan met schoolhoofden en andere onderwijzers over.

13

Mammoet

Voor het onderwijs in Nederland is 1964 een belangrijk jaar, omdat de Mammoetwet van minister Cals in de steigers was gezet en door het parlement aanvaard, al zou die wet pas in augustus 1968 in werking treden. Voor het bedrijf Heutink is 1964 een memorabel jaar omdat na een ziekbed op 73-jarige leeftijd Reinier Willem Heutink overleed en Bertus de zaak volledig overnam. Het bedrijf Heutink bestond toen al 53 jaar! Bertus pakte dat voortvarend aan. Hij zou zich in de geest van zijn vader van de vroege ochtend tot de late avond aan het bedrijf wijden. Er kwamen ook steeds meer scholen, want jaarlijks werden meer kinderen aangemeld die allemaal onderwijs moesten krijgen. Het waren revolutionaire tijden, ook voor het onderwijs. Op elke nieuwe ontwikkeling speelde dit bedrijf als één der eersten in. Je moest door de Mammoetwet toch anders gaan verwijzen, daar had je een systematiek voor nodig. Er kwamen toetsen om een beeld te krijgen van het beste vervolgonderwijs voor elk kind. Bij Heutink speelden ze traditiegetrouw op alle ontwikkelingen adequaat in, maar naar het leek met verhevigde inzet. Dit kwam mede omdat er in deze roerige jaren veel meer veranderde dan in alle decennia voordien bij elkaar. Het bedrijf is in die tijd enorm gegroeid, qua omvang en qua omzet. Goed voor de groei was het ook toen in de late jaren zeventig voorbereidingen werden getroffen voor de wet op het basisonderwijs, waardoor kleuterscholen en lagere scholen zouden worden samengevoegd. Dat gebeurde effectief in 1985. Scholen hadden daardoor nieuwe leermaterialen nodig. Ook de didactische opvattingen veranderden. De juf of de meester die verhalen vertelde, waarnaar de kinderen trouwhartig luisterden om er later over te worden overhoord of een repetitie over te krijgen, maakte plaats voor onderwijskrachten die samenhang in de vakken aanbrachten en integrale

14

kennispakketten overdroegen. Gunstig was het ook, toen het vak Engels verplicht werd gesteld voor de basisscholen. Het tekent het bedrijf dat het voortdurend alert reageerde. Zo kwam er naast Heutink Primair Onderwijs, ook ’t Heutink Huis, dat zich richtte op voortgezet onderwijs, kinderopvang en welzijn. De nieuwe tijd riep er namelijk om en dat zagen ze bij Heutink in. Uiteraard, zou je zeggen, want dat hebben ze daar in de genen. Dat moet erfelijk zijn, een ingebouwde antenne voor tendensen in de samenleving. Een bedrijf kan alleen floreren als er aandacht is voor de vraag van de markt en die spruit weer voort uit maatschappelijke ontwikkelingen. Elke tijd heeft nieuwe knowhow nodig. Wat ze in het laatste kwart van de vorige eeuw bijvoorbeeld handig deden, was dat ze mensen in dienst gingen nemen met een onderwijskundige achtergrond, inhoudelijke specialisten, en dat ze actief voorlichting gingen geven aan onderwijzers, in scholen dus. Daar was enorme behoefte aan en dat hadden ze goed gezien.

15

Onderdak

Eerder al werd gememoreerd dat Heutink in 1923 het eerste onderkomen aan de Nijverdalsestraat verruilde voor een pand aan de Markt in Wierden. Dit was echter tijdelijk, in afwachting van nieuwbouw aan de Rijssensestraat. Destijds in 1925 nog ‘Rijssenschestraat’ trouwens. Een hele verandering, maar het was domweg hard nodig. Na de start in het ouderlijk huis van de oprichter aan de Nijverdalsestraat bleek het opkamertje, dat als zenuwcentrum diende, na ruim tien jaar te klein. Het was een goed ogend pand met een interieur dat vader had getimmerd en met een toonbank waarachter moeder de honneurs waarnam als de jonge Heutink op pad was, wat veelal de praktijk bleek te zijn. De nieuwbouw aan de Rijssensestraat werd ruim opgezet en met vooruitziende blik calculeerde men de mogelijkheid tot uitbreiding in. Het was een voor die dagen hypermodern gebouw, aan een lommerrijke invalsweg van het dorp, tegenover statige villa’s. Het lag op een perceel met veel diepte, waardoor achter het kantoor voldoende magazijnruimte kon verrijzen. Later werd nummer 39 erbij getrokken. Dat staat op briefpapier uit die tijd. Wat de directie van Heutink heel goed begreep, was dat het bedrijf het allergrootste belang had bij kloppende logistiek. Misschien was dat na de inkoop wel van het grootste gewicht. Veel schoolhoofden of deskundige remplaçanten kwamen van heinde en verre naar Wierden om bestellingen te plegen. Ze legden hun wensen op tafel en dan maakte Heutink een goede indruk als het gevraagde product per steekwagen meteen kon worden gehaald. Dat is altijd zo gebleven: klanten moesten snel en accuraat worden geholpen. Aan zo’n bedrijf vertrouw je dan je schoolinstallatie graag toe. Heutink hield het aan de Rijssensestraat 45 jaar uit, want in 1970 kon er niet verder worden uitgebreid. Het pand moest vervangen worden door een groter pand en dat werd een kolossale ruimte in het voormalige

16

complex van Jansen & Tilanus aan het kanaal Almelo-De Haandrik te Vriezenveen, bezijden Hotel Zandwijk. Ook niet verkeerd. Dat kanaal lag er evenmin voor niks, want daar werden volgens de verhalen winkeldochters in gemikt. De verhuizing in 1971 bracht een naamsverandering met zich mee: van RWH naar Heutink Vriezenveen. Ook werd besloten de huisstijl drastisch aan te passen met een nieuw en lekker fris logo. Al vrij snel bleek dat wederom nieuwbouw verkieslijk was. Terug naar Wierden zou het mooist zijn, maar dat dorp bood geen ruimte en daarom werd het in 1975 het ondernemersvriendelijke Rijssen, de huidige locatie aan de Nijverheidsstraat. Dat kostte een vermogen, zeker voor die tijd: een miljoen, waarvan driekwart geleend bij de bank. Ook hier is de afgelopen decennia keer op keer op keer uitgebreid. En de naam veranderde eveneens: Heutink Primair Onderwijs. Waar in de loop der jaren veel werkmaatschappijen bijgekomen zijn, waaronder ’t Heutink Huis, Heutink ICT, Heutink Projectinrichting en Heutink Trainingen.

17

Verbreding

De jaren in Rijssen laten een ongekende groei van de firma Heutink zien. De verbreding van het aanbod was enorm. Zo namen de kinderopvang, brede scholen met welzijnscomponenten, ICT en educatie een hoge vlucht. Er is veel vooruitgang in het onderwijs. Was voorheen onderwijs iets in een schoolgebouw, tegenwoordig zit onderwijs meer dan ooit in de haarvaten van de samenleving. Dat vergt nieuwe producten. Heutink doet haar naam als totaalleverancier alle eer aan. Systeemmeubilair, hedendaagse spelmaterialen, interactieve noviteiten. Dat geeft een nieuwe boost aan de omzet van het bedrijf. Veel producten getuigen van vooruitziendheid en scherpzinnigheid. De komst van de peuterspeelzalen en de kinderopvang, de voorschoolse en de naschoolse opvang en zelfs de tussenschoolse opvang, het biedt telkens weer nieuwe mogelijkheden. Je praat nu al over kinderen van nul tot vier jaar. Een school van 2011 is niet meer een school van 1961, laat staan van 1911. In een brede school vinden onderwijs, welzijn en zorg elkaar onder één dak. Heutink heeft in 2001 Educo overgenomen. Knap gezien. Er zijn meer overnames geweest, vooral de afgelopen tien jaar. Denk aan BCM en Nienhuis Montessori, allemaal passend bij het vakgebied. Bertus leerde de nazaten: schoenmaker blijf bij je leest. Stel je voor, Educo, Nienhuis Montessori, dat zijn wereldmerken. Educo werd in 1982 van de grond getrokken door Wim Kronenburg en Ton van den Berg in Veldhoven. Ze richtten zich op innovatieve producten voor het hedendaagse onderwijs, materiaal voor de ontwikkeling van kinderen en didactische producten, alles in spelvorm. Leren is spelen, zo nieuw is dat niet. Het is immers de homo ludens. Elke tijd een andere vorm, met een aantrekkelijk design en makkelijk hanteerbaar. Conservatieve ouderen, die denken dat vroeger alles beter

18

was, zullen soms het vermoeide hoofd schudden, maar ze zouden moeten kunnen snappen dat verkleedkleren, loopfietsen en weerkalenderborden tegenwoordig aansluiten bij de belevingswereld van kinderen. Ze zullen dat in elk geval ervaren als het kind of kleinkind thuiskomt met een verhaal over Fred van de Rekenflat. Het gaat om toegankelijk en avontuurlijk materiaal, aansluitend op de dagelijkse omgeving. Het ene kind leert rekenen met dobbelstenen, het andere kind kan eenvoudig met een iBlock overweg. Mooi dat dit soort onderwijsmiddelen worden bedacht. Je kunt daardoor bepaalde problemen van een kind snel in beeld krijgen en dus vroegtijdig wat aan eventuele achterstanden doen, of dat nou op het gebied van rekenkunde of taalgevoel is, betrekking heeft op een sociaal-emotionele ontwikkelingsstoornis of iets is met de motoriek. De ervaring van scholen leert in elk geval dat vroege signalering waanzinnig belangrijk is. Heutink doet niet zomaar wat. Ze bieden trainingen aan scholen aan, op alle denkbare gebieden. Ook betrekken ze wetenschappers en andere deskundigen bij de opzet daarvan.

19

Vernieuwing

Ouders en onderwijzers blijven, welke nieuwe technieken en leermiddelen er ook worden gebruikt, van belang voor de toekomst en de kansen van een kind. Je (klein)kinderen houden je een spiegel voor. Ze doordringen je van de kringloop der dingen. Jij gaat, zij komen. Jouw tijd is geweest, de hunne breekt aan. En toch is het mooi dat je daar iets aan kunt bijdragen. Want zij hebben weliswaar veel verwachtingen, maar nog geen groot verleden waarin wijsheden en onwijsheden zich opstapelden. Aan jou de taak hen de wijsheid bij te brengen en de onwijsheid af te leren. Dat lukt je niet honderd procent, maar deels wel, als je accepteert dat ze dingen anders doen dan jij dat deed. Eigenlijk is dat onderwijs. Alle ouders zijn in feite onderwijzers. Heutink denkt in die traditie en kan dat doen door honderd jaar aanbod en aanbieding van kennisoverdracht. En dan is het een mooie gedachte dat Heutink ook een familie is, een familiebedrijf. De jongeren deden het anders dan de ouderen, maar ze werkten in een traditie. Sommige dingen pasten niet meer bij de tijd, maar in wezen is er niet zo heel veel veranderd. De methodes en de leermiddelen wel, maar de essentialia niet. RWH betekende behalve Reinier Willem Heutink ook Rechte Wegen Houden. Zijn zoon Bertus zei in een interview ooit dat hij de lijn die zijn vader aangaf heeft doorgetrokken. Op hun beurt zoeken zijn dochter Jessica en schoonzoon Henk Fokke nieuwe wegen en lijnen, maar niet minder recht en niet met minder doortrekking. Naar geest en aard is het Heutink van de dochter nog het Heutink van de grootvader, maar de tijdgeest en het sfeerbeeld wijzigen zich. De stijl ook, zowel van de producten als van de manier van leidinggeven. Jessica kwam in 1989 in de zaak als didactisch medewerker en hoofd marketing en was voorbestemd om algemeen directeur te worden. Daar zag ze van af. Ze wilde het ánders bekijken. Wat ze in elk geval niet wilde was dat ze getrouwd zou

20

zijn met het bedrijf. Ze is ook moeder. En na veel overleg, vooral met Henk, koos ze ervoor zich met grote lijnen en communicatie te bemoeien, intern en extern. Henk werd algemeen directeur met een goed team om zich heen, zowel op directioneel niveau als in het management, passend in de nieuwe tijd. De medewerkers zijn nog even belangrijk als Johan Prümers in de begindagen van Heutink. Het sociale aspect is ook in deze constructie prominent aanwezig. Dat is een doorgetrokken lijn, een rechte weg. Medewerkers zijn het belangrijkste kapitaal. Er wordt net als de afgelopen honderd jaar prestatie en precisie verlangd, maar elke medewerker heeft de vrijheid die hij verdient en de vindingrijkheid die hem tot Heutinkiaan maakt. Buiten dit alles kent een florerend bedrijf zijn schatplichtigheid aan de samenleving. Dat noemen ze tegenwoordig wel eens maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar voor Heutink is dat niets nieuws. Sinds jaar en dag worden plaatselijke activiteiten, sportverenigingen en dergelijke ondersteund. Er is aandacht voor het bevorderen van educatie van kansarmen, nauwe betrokkenheid met diverse stichtingen. Wie zich laat informeren kan niet anders dan concluderen dat er ten diepste niets is veranderd. Heutink is nog steeds een onderneming die het goed doet, alle problemen kent van een familiebedrijf, maar elke storm telkens trotseert door de bakens tijdig te verzetten.

Diginationaal

In het laatste decennium van een eeuw Heutink, paradoxaal genoeg tevens het eerste decennium van een nieuwe eeuw, hebben de digitalisering en internationalisering bezit genomen van Heutink. Er werd al even gerefereerd aan het iBlock als leermiddel, maar wat te denken van MOO? Nee, dat is geen dialect voor een opvoedoma, het is de afkorting van Mijn Omgeving Online, te vergelijken met Hyves en MSN. Voor kinderen allemaal bekend en vertrouwd. In feite is het een virtuele leeromgeving. Zo kan een kind op speelse manier zijn eigen wereld creëren op zijn MOO. Met zulke hightech leermiddelen wordt tegenwoordig gewerkt. Het is wat vroeger de lade van de schooltafel was: alles wat je nodig hebt zit er namelijk in. Persoonlijk van aard, maar binnen de context van de lessen, want een kind kan er geen dingen op zetten die niets met de leerstof te maken hebben. Het past binnen het regime van de school en het gebeurt onder regie van de onderwijzers. Eigenlijk is het niks anders dan een planner, een kladblok, een toetsenpakket en een ruimte voor eigen dingetjes, zoals schoolkinderen vroeger hun interesses in agenda’s schreven en er plaatjes bij plakten. Dat was toen modern en daar schudden sommige ouders destijds hun hoofden bij. De les die daaruit valt te trekken is dat het grootste gevaar van het leven is dat je je afsluit voor de huidige tijd. Het onderwijs verandert elke dag en dat kan ook niet anders. De digitalisering is onontkoombaar, dus je moet ermee overweg kunnen. En eerlijk is eerlijk, dat geknoei met inktflessen vroeger was toch eigenlijk een ramp in vergelijking met de zegeningen van het digitale schoolbord van tegenwoordig. Dat proces heeft het bedrijf in de jaren negentig fors ingezet. Met de ICT liep Heutink echt voorop in het land, misschien wel in de wereld. Zoals de wereld ook anderszins voor het bedrijf steeds belangrijker blijkt te zijn. En zo haken digitalisering en internationalisering in elkaar.

22

Het een kan niet zonder het ander, twee kanten van die ene spreekwoordelijke medaille.Veel producten worden niet meer in Nederland gemaakt. Ook dat is de nieuwe tijd, dat productiefabriek en gebruiksomgeving uit elkaar worden getrokken. De wereld is een dorp. Heutink heeft gekozen voor productielocaties aan de andere kant van de wereld, in China en Sri Lanka. Wat bij deze ontwikkeling van groot belang blijft, is een goede logistiek en een adequate bedrijfsvoering. Zoals gezegd nam Heutink het bedrijf Educo in Veldhoven over. Dat was in 2001 en de hele productie gebeurt sinds een aantal jaren in China, waar ze in Peking zelfs een Educo-school hebben ingericht. De productie van Nienhuis Montessori is geheel overgebracht naar Sri Lanka. Niettemin gebeurt er in Zelhem nog genoeg, want dat is het wereldwijde logistiek centrum geworden. Van daaruit vindt de export naar de rest van de wereld plaats. Elke tijd vraagt om aanpassingen en Heutink heeft een traditie van vooruitkijken en vooroplopen. Ook bij Nienhuis Montessori zijn aanpassingen doorgevoerd. Daar hebben ze een jonge ambitieuze vent, reeds financieel directeur bij Heutink, op gezet. Mitchell Eeftink, in 2003 binnengekomen en sinds twee jaar in de directie bij Heutink. Hij heeft de noodzakelijke aanpassingen in Zelhem met succes doorgevoerd.

23

Epiloog

Het zijn allemaal overpeinzingen bij een kloek bedrijfspand aan de Nijverheidsstraat 45 te Rijssen. Je moet je misschien lostrekken uit de magnetische kracht van de geschiedenis die daar ligt opgetast, deels zichtbaar en veel meer onzichtbaar. Dat is geschiedenis en vooral de oorsprong van het heden. De naam op de gevel zegt meer dan een naam alleen. De naam Heutink staat voor een bijzondere familie en een bijzonder familiebedrijf. En voor honderd jaar onderwijs. Het belangrijkste dat elke tegenwoordige tijd vanuit de verleden tijd aan de toekomstige tijd doorgeeft, en altijd weer anders.Velen zullen, als ze zich verdiepen in alles wat die naam te zeggen heeft, een belangrijk deel van hun leven aan zich voorbij zien trekken. Hun lerende leven, van henzelf en van hun voor- en nazaten. Dat schreven we in de proloog en dat herhalen we in de epiloog. Er valt veel te zeggen over Heutink en koopmanschap, over Heutink en onderwijs, de mannen en de vrouwen en bovenal de loyale medewerkers.

Mooi gebouw, mooi bedrijf, honderd jaar vooruitgang.

24

25

Op 14 juli 1911 liet Reinier Willem Heutink op 21-jarige leeftijd het bedrijf ‘R.W. Heutink’ inschrijven in het handelsregister. Een historisch moment en de geboorte van een bedrijf dat inmiddels meer dan 100 jaar bestaat.

Foto links: geheel rechts op de foto staat Reinier Willem Heutink met zijn oudste dochtertje Fennie, voor zijn ouderlijk huis. Hier is alles begonnen, met een fiets en 25 gulden startkapitaal. Foto boven: Reinier Willem voor datzelfde woonhuis aan de Nijverdalsche weg in Wierden. Naast hem staat Johan Prümers, de eerste medewerker.

26

Foto links: de zaak was gevestigd aan de Nijverdalsestraat te Wierden, naast het café van Huiskes, later Vloedbeld, het woonhuis van Reinier Willems ouders.

Foto rechts: Reinier Willem Heutink kreeg uiteindelijk tien kinderen. Hier staat zijn vrouw Johanna met vier kinderen voor de zaak.

27

In 1956 kwam zoon Bertus in de zaak. Op de foto linksboven een jonge Bertus zelf in de schoolbanken, naast zusje Diny.

Foto rechts: er werd van ‘s ochtends vroeg

tot ‘s avonds laat gewerkt.

Op deze foto’s is te zien, hoe er meer medewerkers kwamen en dat het er in alle opzichten goed georganiseerd aan toe ging. De logistiek bleek al vroeg een belangrijke schakel te zijn bij de installaties van scholen.

28

Foto linksboven: een ontspannen Reinier Willem Heutink, leunend tegen het pand aan de Rijssensestraat in Wierden.

Foto rechtsboven: in de toonzaal waren, mede door de ontwikkelingen in het Nederlandse onderwijs, steeds meer verschillende soorten materialen te bekijken. Heutink sprong steeds snel op veranderingen in.

Foto onder: een trotse Bertus Heutink, met zijn ‘auto van de zaak’. Er zouden er nog velen volgen, die stuk voor stuk het succes weerspiegelden.

Foto boven: latere adjunct Hans Brand (derde van links) kwam van Samsom. Hier zien we hem in de 70’er jaren in het toenmalige informatiecentrum.

29

Een verzameling ‘momentopnames’ uit het zakelijke verkeer en de daarbij behorende correspondentie. Wat opvalt is de verzorgdheid en aandacht die eruit spreekt. Van prijsopgave tot handgeschreven rekening. Door de verhuizingen veranderde het briefhoofd nog wel eens...

31

Een aantal van de eerste eigen ‘Heutink-producten’, zoals de klok hiernaast. Maar bijvoorbeeld ook de uitgave ‘Van huis tot horizon’ bleek een belangrijke eigen uitgave. En er volgden er meer. Heutink bedacht ze, verkocht ze en bouwde het assortiment snel uit.

32

In de jaren die volgden werd het assortiment eigen merkproducten enorm uitgebreid. Tot op de dag van vandaag werkt Heutink voortdurend intensief aan een complete lijn producten, waarbij lage prijs en hoge kwaliteit de uitgangspunten zijn. Cahiers, verf, lijm, kantoorartikelen en potloden; miljoenen worden er jaarlijks in eigen beheer geproduceerd en geleverd.

33

Foto boven: het eerste magazijn aan de Rijssensestraat in Wierden.

Op deze pagina’s ziet u de ontwikkeling van de magazijnen en de logistiek door de jaren heen. Foto boven: de eerste heftruck in het magazijn in Vriezenveen.

Het magazijn in Wierden.

Het magazijn in

Foto’s links en boven: er wordt hard gewerkt aan de inpaktafels, om alle orders netjes en op tijd de deur uit te krijgen.

De inpaktafels in Rijssen.

34

Foto boven: eigen productie van vouwblaadjes, vlechtrepen en andere papierproducten.

Tegenwoordig zijn de magazijnen van Heutink voorzien van de modernste logistieke technieken, waarbij efficiency en goede werkomstandigheden voorop staan.

Vriezenveen.

35

In 1974 werd er voor het eerst deelgenomen aan de NOT, de Nationale Onderwijs Tentoonstelling. Foto’s onder: hier is duidelijk te zien, dat de presentatie van Heutink altijd verzorgd was.

36

Vandaag de dag is Heutink op de NOT een van de ‘leading acts’. Dit komt door een indrukwekkende presentatie van zowel bedrijf als producten. Met een grote stand, speciale workshops in separate ruimtes en een keur aan nieuwe producten kan geen beursbezoeker om Heutink heen.

37

De manier waarop de producten aan de klanten werden gepresenteerd is door de jaren heen een afspiegeling geworden van de omvang van Heutink. Daar waar Reinier Willem Heutink ooit een klein kamertje inrichtte als toonzaal, vinden we tegenwoordig een enorm aanbod materialen voor primair onderwijs, kinderopvang en welzijn in meerdere ‘informatiecentra’, verdeeld over Nederland.

38

39

Niet alleen door het veranderende Nederlandse onderwijs groeide Heutink, maar ook door het veroveren van nieuwe markten. In 1985 werd ‘t Heutink Huis opgericht, waarmee de toetreding tot de markt van kinderopvang en buitenschoolse opvang een feit was. Het Heutink huismerk, Educo en Kids-F spelen daarbij een grote rol. Maar ook het voortgezet onderwijs en de welzijnssector vormen belangrijke nieuwe werkterreinen, met eigen adviseurs, catalogi, brochures en websites.

40

Naast het inmiddels sterk vernieuwde pand aan de Nijverheidsstraat in Rijssen werd in 1996 een vestiging in Ede geopend. Daar kunnen scholen het informatiecentrum bezoeken, winkelen bij Heutink Creatief of in de speciale meubilairshowroom het assortiment meubilair voor primair onderwijs, kinderopvang en buitenschoolse opvang bekijken.

De meest recente ontwikkeling op dit gebied

is de vestiging in het Adverium te Drachten.

41

Het ‘Creatief afhaalcentrum’ veranderde in de loop der tijd van een mogelijkheid voor scholen om direct producten op te halen in een enorme winkel met creatieve producten met daarnaast een webshop. Onder de naam ‘Heutink Creatief’ biedt Heutink alles op creatief gebied voor scholen, particulieren en kunstenaars.

Heutink heeft vanaf het prille begin meubilair geleverd aan scholen. Maar door de toetreding tot nieuwe markten zoals kinderopvang, buitenschoolse opvang en voortgezet onderwijs heeft dit een enorme vlucht genomen. Zo is de werkmaatschappij ‘Heutink Projectinrichting’ ontstaan.

42

In 1999 werd er een joint venture opgericht tussen Heutink primair onderwijs en automatiseerder Lesscher IT. Dit leidde tot Heutink ICT. Heutink ICT is een prachtig voorbeeld van hoe de tijd verstrijkt en hoe het onderwijs steeds verandert. Hierbij is Heutink onder andere zeer succesvol met het netwerkconcept deklas.nu, een online leeromgeving voor kinderen en met de verkoop en installatie van digiborden en interactieve schermen onder het eigen merk.

Een nieuw terrein waarop Heutink zich begeeft, is dat van de trainingen. Want met het verkopen van een steeds omvangrijker assortiment methoden en methodische producten, werd ook de roep om goede begeleiding en training groter. Een zoveelste voorbeeld van ondernemerschap, dat heeft geleid tot de werkmaatschappij ‘Heutink trainingen’.

43

Het afgelopen decennium stond in het teken van groei door overnames. Na Educo volgden respectievelijk Nienhuis Montessori en Toys for Life, Kids-F, Jaarsma en BCM. Daarmee werd Heutink een wereldwijd opererende onderneming met diverse logistieke- en productievestigingen in Nederland, een verkoopcentrum in de Verenigde Staten,

een productiebedrijf in Sri Lanka en een magazijn in China. In Peking is zelfs een speciale ‘Educo-school’ gevestigd!

Foto rechts: de onlangs in Peking

geopende ‘Educo-school’.

Foto uiterst rechts: de productie van Nienhuis Montessori materiaal vindt plaats in de eigen fabriek in Sri Lanka.

Foto’s links: het pand van Nienhuis Montessori en Toys for Life is inmiddels omgedoopt tot logistiek exportcentrum. Vanaf hier wordt de hele wereld beleverd.

44

Foto links: het gloednieuwe pand van Kids-F in Huissen, waar al het Kids-F meubilair wordt geproduceerd.

Foto onder: het pand van BCM in Ede.

Foto rechts: met de strategische overname van Jaarsma vestigt Heutink zich definitief als leverancier aan het voortgezet onderwijs.

45

De goede zorg voor het steeds groeiende aantal medewerkers werd zeer regelmatig benadrukt door bedrijfsuitjes en feesten. Er is ook vandaag de dag nog altijd veel aandacht voor jubilerende medewerkers, waarbij de waardering niet onder stoelen of banken wordt gestoken.

Foto links: Reinier Willem Heutink was een actief bestuurslid van vele verenigingen. Op deze foto zien we de leden van de winkeliersvereniging Wierden.

Enkele foto’s van het 50-jarige bestaan van de firma Heutink. Zelfs de fanfare werd ingeschakeld om de toenmalige directie op feestelijke wijze te onthalen. Maar ook in de latere jaren werden dit soort belangrijke mijlpalen altijd op ludieke wijze onder de aandacht gebracht. Met speciale uitgaven, bedrijfsuitjes en volop aandacht voor alle medewerkers.

46

Foto rechts: het aantal adviseurs in de buitendienst groeide mee met het bedrijf. Hier zien we de adviseurs in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Tegenwoordig zijn het er meer dan dertig.

Foto rechts: het voetbalteam dat bestaat uit eigen medewerkers, hier klaar voor een wedstrijd tegen het team van café Zandwijk in Vriezenveen. De liefde voor en ondersteuning van de plaatselijke sportclubs loopt als een rode draad door de geschiedenis van Heutink. Ondanks de enorme expansie van ‘de zaak’ blijft er altijd zorg en aandacht voor de lokale bevolking. Dat tekent het karakter van de firma.

47

In de latere jaren gaat de feestvreugde onverminderd voort. Bertus Heutink weet als geen ander op vermakelijke wijze een persoonlijk contact met zijn medewerkers te houden. Elk jaar weer toont hij zijn humor, betrokkenheid en waardering voor de medewerkers. Er wordt samen keihard gewerkt maar er wordt ook samen feest gevierd.

Foto rechts: Klaas van Oosten, destijds de financiële man die nog door Reinier Willem en Bertus Heutink samen is aangenomen.

48

Op deze pagina zien we de medewerkers op een bedrijfsuitje naar Ponypark Slagharen ter ere van het 75-jarig bestaan. Velen van hen werken ook in 2011 nog steeds bij Heutink.

49

14 juli 2011. Het moment waarop Heutink exact 100 jaar bestaat wordt gevierd met het hijsen van een speciale vlag. Een historisch en feestelijk moment.

Anno 2011 worden de feestelijkheden natuurlijk groots aangepakt. Vanwege het 100-jarig bestaan gaat het voltallige bedrijf naar Parijs. Het werd een belevenis om nooit te vergeten!

50

Opvallend tijdens de trip naar Parijs is het feit dat Heutink weliswaar groter is geworden, maar nog steeds dezelfde waarden etaleert als de ouders en grootouders die het bedrijf oprichtten en groter maakten: warmte, waardering en betrokkenheid bij het welzijn van de medewerkers. Het tekent het sterke familiegevoel.

51

De foto’s op deze pagina’s spreken voor zich. Een Heutink-ervaring om nooit te vergeten!

52

53

1911

1920

1925 1935

1945

1965 1970

1985

1970 verhuizingWierden naar Vriezenveen RWH wordt Heutink Vriezenveen

1984 start Heutink Huis ’in voort- gezet onderwijs, welzijn en kinderopvang’

1939 een deel van de

1956 de heer B.G. Heutink komt in dienst bij het bedrijf

1921 uitgifte eerste prijscourant

1925 verhuizing naar Rijssensestraat in Wierden

1911 oprichting Heutink door de heer R.W. Heutink 1912

medewerkers moet ‘onder de wapenen’

1923 verhuizing van Nijverdalsestraat naar de markt inWierden

1948 uitgifte van een speciaal jubileum- cahier H.M. KoninginWilhelmina

eerste volledige inrich- ting van een school (in Den Ham, Overijssel)

1975 verhuizingVriezenveen naar Rijssen, HeutinkVriezenveen wordt Heutink Primair Onderwijs BV

1964 overlijden van de heer R.W. Heutink op 73-jarige leeftijd (geboren in 1890)

1917 eerste medewerker in dienst

1926 opening Heutink’s boekhandel te Almelo

54

1990 1995

2000

2005

2008 2009 2011

2007

1989 Jessica Heutink treedt in dienst

2009 opening vestiging Drachten

2008 Heutink neemt Jaarsma over

2007 Heutink neemt Nienhuis Montessori over

1996 opening vestiging Ede

2001 Heutink neemt Educo over

2005 oprichting Heutink trainingen

2011 Heutink bestaat 100 jaar!

2007 meerderheids-belang in Kids-F

2008 oprichting Heutink Projectinrichting

1992 Henk Fokke treedt in dienst

1999 0prichting Heutink ICT

55

Een eeuw Heutink in het Nederlandse onderwijs.